စက္တင္ဘာ ၁၆ရက္:အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အိုဇုန္းလႊာ ကာကြယ္ေရးေန႕

ေရးထားတာ ၾကာလွၿပီ ျဖစ္ေပမယ့္ အင္တာနက္ေရွ႕ မေရာက္ႏိုင္ မဘေလာ့ႏိုင္တာမို႕ ခုမွ တင္ေပးလိုက္ရပါတယ္။

ကမၻာ့ က်န္း မာေရး အဖြဲ႕ၾကီး (WHO) နဲ႕ ကမၻာ ကုလသမဂၢ့ သဘာ၀ ပတ္၀န္းက်င္ အစီအစဥ္ (UNEP) တို႕က 2008 အတြက္ ေဆာင္ပုဒ္ကို “ကေလးသူငယ္ က်န္းမာေရး၊ အိုဇုန္းလႊာကို ကာကြယ္ေပး” လို႕ သတ္မွတ္ ခဲ့ၾက ပါတယ္။

အုိဇုန္း ဓာတ္ေငြ႕ဟာ ကမၻာ့ေလထု အလႊာၾကီး ေလးလႊာ ထဲက ဒုတိယ အျမင့္ဆံုး အလႊာ ျဖစ္တဲ့ ေျမ ျပင္ အထက္ မိုင္ ၃၀ေက်ာ္ အျမင့္က စထရာတို စဖီးယား အလႊာမွာ သဘာ၀ အတိုင္း တည္ရွိေနတဲ့ အျပာေရာင္ ဓာတ္ေငြ႕ ျဖစ္ပါတယ္။ ဒီေလထု အလႊာထဲမွာ တကမၻာ လံုးက အိုဇုန္း အားလံုးရဲ႕ ၉၀% ရွိေနတာပါ။ အိုဇုန္း ဓာတ္ေငြ႕ဟာ ေနေရာင္ျခည္က လာတဲ့ ခရမ္းလြန္ ေရာင္ျခည္ေတြ ကမၻာ ေျမေပၚ က်ေရာက္မႈ နည္းေအာင္္ စုပ္ယူၿပီး အကာအကြယ္ ေပးထား ပါတယ္။

ဒီခရမး္လြန္ေရာင္ျခည္ေတြသာ ေျမေပၚကို တိုက္ရိုက္ က်ေရာက္ ခဲ့ရင္ တကမၻာလံုး ကပ္ဆိုက္ သြားႏိုင္ ပါတယ္။ လူ႕အေရျပား ကင္ဆာ ေရာဂါ၊ မ်က္စိ တိမ္စြဲျခင္းနဲ႕ မ်က္ၾကည္လႊာ ကင္ဆာ၊ ကို္ယ္ခံအား ပ်က္စီးျခင္း၊ ငွက္ဖ်ားနဲ႕ တျခား ကူးစက္ ေရာဂါ ေတြကို ပိုဆိုး ေစႏိုင္တယ္။ အပင္ေတြကို ညိႈးေျခာက္ ေသဆံုး ေစႏိုင္လို႕ အစားအစာ ကြင္းဆက္ေတြ ျပတ္သြား ေစႏိုင္တယ္။ တိရစၦာန္ေတြ အေပၚ သက္ ေရာက္မႈက ပိုဆိုးလြန္းလို႕ မွန္းလို႕ေတာင္ မရႏိုင္ဘူးလို႕ ဆိုပါတယ္။ နယူးေယာက္ အေရျပားကင္ဆာ ေဖာင္ေဒးရွင္းရဲ႕ အတည္ျပဳခ်က္ အရ အေမရိကန္ ၅ေယာက္မွာ တစ္ေယာက္ႏံႈး၊ ေကာ့ေကးရွန္း လူမ်ိဳး ၃ေယာက္မွာ တစ္ေယာက္ႏံႈးဟာ အေရျပား ကင္ဆာ ျဖစ္ပြား ေနၾကတယ္လို႕ ဆိုပါတယ္။ ဒါမ်ိဳးေတြ မျဖစ္ေအာင္ ကာကြယ္ ေပးတာ အိုဇုန္းလႊာပါ။

ဒီအိုဇုန္းလႊာကို ပ်က္စီးေစတာ ကေတာ့ ဖန္လံုအိမ္ ဓာတ္ေငြ႕မ်ားပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ ဖန္လံုအိမ္ ဓာတ္ေငြ႕ ေတြဟာ စက္ရံုေတြ၊ အင္ဂ်င္က် ေနတဲ့ ကားေတြ၊ ေရခဲေသတၱာနဲ႕ ေလေအးေပးစက္ ေတြ စတဲ့ ပစၥည္း ေတြကေန ထြက္ပါတယ္။ သဘာ၀ အတိုင္း ထြက္တဲ့ ဖန္လံုအိမ္ ဓာတ္ေငြ႕ဟာ ကမၻာ့ ေလထုရဲ႕ ၁၈% သာ ရွိၿပီး က်န္တဲ့ ၈၂% ကေတာ့ လူသားေတြ ဖန္တီးလို႕ ထြက္လာတာ ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၉၇၄ ခုႏွစ္မွာ ဖန္လံုအိမ္ဓာတ္ေငြ႕ေတြ ေလထုထဲ ျပန္႕ၿပီး ၉၉%ကေတာ့ အိုဇုန္းလႊာရွိတဲ့ ေလထုထဲ သြားစုတာကို သုေတသနလုပ္ရင္း ေတြ႕ရွိခဲ့ၾကပါတယ္။ ၁၉၈၄ မွာေတာ့ အႏၱာတိက တိုက္ေပၚမွာ အိုဇုန္းလႊာ အေပါက္ ၾကီးကို စတင္ ေတြ႕ရွိၿပီ ျဖစ္ပါတယ္။ အိုဇုန္းလႊာ ေပါက္ျပဲမႈေၾကာင့္ ဒီတိုက္ၾကီး တခုတည္းကို ၿခိမ္းေျခာက္ ေနတာ မဟုတ္ဘဲ ကမၻာ့ ေရခ်ိဳ ပမာဏ စုစုေပါင္းရဲ႕ ၇၀% ကိုသိုေလွာင္ ထားတဲ့ ဒီေရခဲ ျပင္ၾကီး ဟာ တႏွစ္ကို ၃၆ ကုဗမိုင္ႏႈံးနဲ႕ အရည္ေပ်ာ္ ေနခဲ့တာေၾကာင့္ တကမၻာလံုးက စိုးရိမ္ ေနၾကပါၿပီ။



ဒါေၾကာင့္ စက္တင္ဘာ ၁၆ရက္ကို အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ အိုဇုန္းလႊာ ကာကြယ္ေရးေန႕အျဖစ္ 1994 ခုႏွစ္မွာ စတင္ သတ္မွတ္ၿပီး 1995 ခုႏွစ္က စတင္ၿပီး ႏွစ္စဥ္ က်င္းပ ခဲ့ပါတယ္။ ေနေရာင္ေအာက္မွာ ကစားေလ့ ရွိတဲ့ ကေလးမ်ားကိုလဲ အိုဇုန္းလႊာနဲ႕ က်န္းမာေရးအတြက္ ပညာေပး အစီအစဥ္ အေနနဲ႕ ဂိမ္းကစားနည္းနဲ႕ ကာတြန္းဇာတ္လမ္း မ်ားကို ဖန္တီး ေပးထား ခဲ့ပါတယ္။ အိုဇုန္းလႊာ ကာကြယ္ေရး ၾကိဳးစားၾကသူ မ်ားကိုလဲ ႏွစ္စဥ္ ဆုမ်ား ေပးအပ္ ခဲ့ပါတယ္။ ဆုေတြထဲမွာ အျမင့္ဆံုး ကေတာ့ ကမၻာ့ ၿငိမ္းခ်မ္းေရး ႏိုဘယ္လ္ဆု ျဖစ္ၿပီး အိုဇုန္းလႊာ ထိန္းသိမ္းေရး လံႈ႕ေဆာ္ခဲ့သူ အေမရိကန္ ဒုသမတ ေဟာင္း အယ္လ္ဂိုးက ၂၀၀၇ ခုႏွစ္မွာ ဒီဆုကို ရရွိ သြားခဲ့ ပါတယ္။

အိုဇုန္းလႊာဟာ ေနေရာင္ျခည္က လာတဲ့ ခရမး္လြန္ ေရာင္ျခည္ UVA, UVB နဲ႕ UVC သံုးမ်ိဳး ထဲက UVC ကို လံုး၀ မက်ေရာက္ေအာင္ ကာကြယ္ေပးထားပါတယ္။ UVA ဟာ မနက္ခင္းနဲ႕ ညေန ေန၀င္ရိုးရီ အခ်ိန္မွာ ကမၻာေျမေပၚ က်ေရာက္ပါတယ္။ UVB ကေတာ့ မနက္ ဆယ္နာရီ ေလာက္ကေန ညေန ၄နာရီ ေလာက္အထိ အခ်ိန္ၾကားမွ က်ေရာက္ပါတယ္။ UVB ဟာ UVA ထက္ လိႈင္းတိုၿပီး ေရာင္ျခည္ ျပင္းအား ပိုမ်ားတာမို႕ အေရျပားကင္ဆာ ျဖစ္ေစႏိုင္စြမ္း ပိုမ်ားပါတယ္။ ဒါေၾကာင့္ အႏၱာတိက တိုက္နဲ႕ အနီးဆံုး ၾသစေၾတးလ် ႏိုင္ငံမွာ မနက္ ဆယ္နာရီ ကေန ေန႕လယ္ ႏွစ္နာ၇ီ ၾကားကို Dead Hour လို႕ သတ္မွတ္ၿပီး ေန႕ခင္း အျပင္မထြက္ဖုိ႕ ႏိႈးေဆာ္ ယူရတဲ့ အထိပါပဲရွင္။